Macierzanka piaskowa Thymus serpyllum

W starożytnym Egipcie macierzanka stanowiła jeden ze składników żywicy do balsamowania zwłok. Grecy i Rzymianie znali ją jako medykament. W Pol­sce, na dzień Matki Boskiej Zielnej, święci się wianki z macierzanki czy rozchodnika, które przechowuje się przez cały rok. Dawniej wierzono, że chronią przed nieszczęściem, chorobą i piorunami. Wianki z macierzanki wieszano na drzwiach, a bukiety zatykano za święte obrazy. Wyciągnięte z nich zioła mia­ły być szczególnie skuteczne. Czasem podkładano je umarłym pod głowę. W niektórych regionach poświęcone ziele wkładano na dzień do kapusty, aby nie miała robaków, albo okadzano nim bydło, wypuszczane pierwszy raz na wypas, albo podejrzane o zauroczenie.

Inne nazwy cząberek, tymianek wą­skolistny, dzięcielnica

Opis
Roślina wieloletnia. Krzewinka (lub półkrzew) tworząca gęste i bardzo zwar­te darnie, osiąga 10-30 cm wysokości. Ło­dyga płożąca lub podnosząca się, zdrew­niała u nasady. Liście równowąskolancetowate, nieco skórzaste. Kwiaty różowoliliowe, czasem białe, tworzą główkowaty kwiatostan. Owocem jest rozłupnia. Kwit­nie od czerwca do września. To kuzynka tymianku. Różnica polega na tym, że tymianek rośnie prosto, a macierzanka pło­ży się, tworząc zwarte kobierce.

Występowanie
Występuje w Europie, Azji, Indiach oraz w Ameryce Północnej.
W Polsce pospolita na całym niżu.
Rośnie w lasach, na piaszczystych po­lanach, w miejscach silnie nasłonecz­nionych oraz na nieużytkach. Kwitnie od czerwca do końca sierpnia.

Surowiec
Zbiór młodych kwitnących pę­dów rozpoczyna się na początku kwitnie­nia i trwa do jego pełni.
W apteczce
Macierzanka zawiera ole­jek eteryczny (głównymi składnikami są ty­mol i karwakrol), garbniki, związki goryczowe, flawonoidy, saponiny, kwasy orga­niczne i sole mineralne. Odwar lub wy­ciąg alkoholowy używany jest do płuka­nia jamy ustnej, gardła i krtani. Stosowany przy nieżytach przewodu pokarmowe­go (żołądka i jelit), nadmiernej fermenta­cji jelitowej, braku łaknienia, bólach brzu­cha czy dolegliwościach wątrobowych. Za­lecany jest przy astmie oskrzelowej oraz jako środek wykrztuśny i odkażający (przy anginie i przeziębieniach). Napar stosowa­ny zewnętrznie na skórę działa bakterio­bójczo, przeciwzapalnie, lekko ściągająco na błonę śluzową. Okłady z papki działa­ją na stany zapalne mięśni i stawów oraz dolegliwości reumatyczne. Mogą być sto­sowane przy drobnych skaleczeniach, opa­rzeniach, a także w przypadkach użądleń przez owady.

W kuchni
Macierzanka może z powo­dzeniem zastąpić tymianek, ale jest ła­godniejsza w smaku. Polecana jest do dań mięsnych, potrawek, marchwi, pasz­tetów, rosołu. Destylat z macierzanki jest składnikiem wielu likierów i wermutów. Do klasyki kuchni francuskiej należy po­trawka z królika, która nie może się obyć bez macierzanki.