Kolendra siewna Coriandrium sativum

Ta jedna z najstarszych roślin zielarskich, wykorzystywana we wszystkich daw­nych cywilizacjach, przez naszych przodków zwana była pieprzem polskim. Po­chodzi ze wschodniej części regionu śródziemnomorskiego i z Azji Zachodniej. I stąd chyba jej druga nazwa - „chińska pietruszka". Dawniej kolendra zastę­powała nieznany, a potem drogi pieprz. Ponieważ poprawia trawienie, co zauważył już Hipokrates, stosowano ją jako przyprawę do tłustych mięs. Owo­cami kolendry wzmacniano działanie wina, a roztartymi liśćmi leczono różę.

Inne nazwy kolender, pieprz polski, pieprzyk

Opis
Kolendra jest rośliną jednoroczną z rodziny baldaszkowatych, o naziemnej rozecie liści, z której wybija pęd kwiatowy. Jasnozielone pędy o długości 70-80 cm, na których rosną białaworóżowe kwia­ty, są osadzone w szypułkowych baldachi­mach. Kwitnie w czerwcu i lipcu, a owocem jest brunatna, okrągła rozłupka, rozpadają­ca się przy naciśnięciu na dwie połówki.

Występowanie
W Polsce jest to rośli­na uprawiana; rzadko zdziczała lub za­wleczona.

Surowiec
Owoce kolendry pozyskuje się w sierpniu, kiedy kwiatostan zaczyna brunatnieć.

W apteczce
W średniowieczu poleca­no ją przy zawrotach głowy, bólach żo­łądka, biegunce, niesmaku w ustach czy robaczycy. Sok z kolendry z olejkiem ró­żanym stosowano do okładów na na­brzmiałe piersi białogłowskie. Kolendra z cukrem miała posilać mózg. Jej owo­ce zawierają olejek eteryczny, w którym głównym składnikiem jest linalol. Kolen­dra jest skuteczna przy wzdęciach kolce jelitowej u dzieci, jako środek regulujący trawienie. Ma właściwości żółciopędne, mlekopędne, uspokajające i wzmacniają­ce. Zmielone nasiona wchodzą w skład maści, stosowanych na owrzodzenie skó­ry i jamy ustnej. Kandyzowane nasiona usuwają nieprzyjemny zapach z ust. Zanim upowszechniły się pasty do zę­bów, odświeżano oddech, żując nasiona kolendry.

W kuchni
W starożytnym Rzymie Apicius Caelius doradzał dodawanie kolendry do potraw; doprawiano nią m.in. chleb.
W kuchni hinduskiej kolendra wchodzi w skład mieszanek przyprawowych, jak curry czy garam masala. Jej nasiona czę­sto łączy się z kminkiem (takie połączenie jest charakterystyczne także dla kuchni bliskowschodniej). Całe nasiona doda­je się do dań z drobiu i potrawek z wie­przowiny. Kolendra jest także przyprawą stosowaną do marynat, wędzenia mięsa i produkcji wędlin. Nasiona uprażone i zmielone używa się do wypieków ciast, sosów czy likierów. Nasiona kolendry do­sypuje się do czatnejów, szczególnie pa­sują do zielonych pomidorów. Całe lub grubo zmielone nasiona można dodawać do dań przygotowywanych w stylu grec­kim. Ze względu na specyficzny aromat przyprawę mogą stanowić świeże liście (dodawane w niewielkiej ilości).

WARTO WIEDZIEĆ
Marcin z Urzędowa, XVI-wieczny botanik i zielarz, wspominał o przysmaku, jaki stanowiły kandyzowane ziarna kolendry. Kolendrę stosowano także w higienie, piorąc ubrania w wywarze z ziela, aby pozbawić je przykrego zapachu i wytępić insekty.