Kozłek lekarski Valeriana officinalis

Pierwsze informacje o leczniczym zastosowaniu kozłka lekarskiego pocho­dzą z I w n.e. Pliniusz Starszy i Pliniusz nazwali go phu i zalecali napar wod­ny z korzeni i suchego ziela, jako środek moczopędny i skuteczny przy astmie i dolegliwościach płuc. Średniowiecze stosowało preparaty z kozłka przeciw chorobom zakaźnym, epilepsji i w celu zmniejszenia wrażliwości układu ner­wowego. Warto dodać, że łacińskie słowo waleriana można przetłumaczyć jako „dobre samopoczucie”. Preparatów z Kozłka nie zaleca się stosowania dłużej niż przez B tygodnie bez przerw, zbyt długie stosowanie może powo­dować bóle głowy. Roślina wydziela słodki, miodowy zapach, będący dla ko­tów afrodyzjakiem.

Inne nazwy waleriana, baldrian, biedrzan, biełdrzan, kocia trawa, odolan, stoniebo

Opis
W stanie dzikim roślina wielolet­nia, w uprawie dwuletnia. Łodyga osią­ga 50-200 cm wysokości. W pierwszym roku wytwarza przyziemną rozetę liścio­wą, w drugim masywną łodygę. Liście ło­dygowe najczęściej naprzeciwległe, na spodniej stronie przeważnie owłosione. Kwiaty białe, różowe lub lila, drobne, zebrane są w baldachokształtne kwiato­stany. Owocem jest orzeszek. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

Występowanie
Występuje w całej Eura­zji z wyjątkiem stref arktycznych i pustyn­nych. W Polsce gatunek pospolity, pora­stający brzegi wód, mokre łąki i lasy oraz niskie torfowiska.
Surowiec Surowiec - kłącze i korzeń - pozyskuje się jesienią lub wiosną, przed kwitnieniem rośliny. Surowiec z rośliny pochodzącej z uprawy zawiera więcej sub­stancji czynnych i ma lepsze właściwości.

W apteczce
Kozłek zawiera olejek ete­ryczny (w nim estry kwasu Walerianowe­go i izowalerianowego z eugenolem i izoeugenolem), irydoidy, monoterpeny (kam­fen, limonen, pinen), alkaloidy terpenowe (waleryninę, aktynidynę), kwasy organicz­ne, gumy, żywice i związki mineralne. Nalewka zalecana jest jako środek uspokaja­jący w stanach pobudzenia emocjonalne­go i motorycznego. Stosowana jest w ner­wicach, stanach lękowych, trudnościach w zasypianiu i zaburzeniach snu. Skutecz­na jest także w stanach skurczowych ukła­du pokarmowego i moczowego, dróg żół­ciowych i moczowych oraz obwodowych naczyń krwionośnych.
Kozłek lekarski jest składnikiem wielu mieszanek i preparatów płynnych o dzia­łaniu uspokajającym, stosowanych w po­staci tabletek, wyciągów, kapsułek, her­batek, nalewek, naparów. Można go do­dawać do kąpieli.

W kuchni
To jedno z niewielu ziół, które z powodu specyficznego zapachu nie tra­fiło na nasze stoły, jako przyprawa.