Cząber ogrodowy Satureia hortensis

Apicius Caelius w pracy De re coquinaria wymienił cząber jako przyprawę rzymskich smakoszy. Do północnej Europy roślina zawędrowała z rzymskimi legionami, wierzono bowiem że drzemie w niej magiczna moc, a jej spożywanie sprzyją podejmowaniu szlachetnych czynów. W XVI wieku P. Mattioli pisał: " Jest bardzo przydatny i dobry do jedzenia, zwykli ludzie doprawiają nim mięso i ryby. [...] Suszony dodaje się też do kiełbas. [...] Cząber nadaje potrawom przyjemną i smakowitą ostrość, która pobudza chęć do jadła, wzmacnia apetyt i pracę żołądka". W medycynie ludowej grzane wino z cząbrem zalecano starszym osobom na wzmocnienie oraz oczyszczenie organizmu.
Inne nazwy cząberek, pieprzyk, ziele fasolowe, satureja, dawniej również dzięcielina

Opis
Jednoroczna roślina o wysokości do 25 cm, wąskołopatkowatych lub wą- skolancetowatych i całobrzegich liściach. Kwiaty liliowe, różowe lub białe. Owo­cem jest rozpadająca się na cztery części rozłupnia. W Polsce występują dwie od­miany: cząber górski i ogrodowy.

Występowanie
Cząber należy do olbrzy­miej rodziny wargowatych, a pochodzi z okolic Morza Czarnego. Jest rośliną jed­noroczną. Dobrze rośnie także w skrzyn­kach balkonowych, w nasłonecznionym miejscu wschodzi po dwóch tygodniach.

Surowiec
Natkę pozyskuje się w czasie kwitnienia, od lipca do września.

W apteczce
Ziele zawiera 2% olejku lot­nego, który ma lekkie działanie obstrukcyjne oraz wiatropędne. Stosuje się go przeciw pasożytom jelit, jako lek rozkur­czowy w dolegliwościach przewodu pokarmowego i do kąpieli wzmacniających. Jest składnikiem herbatek leczniczych.

W kuchni
To przyprawa, którą należy stosować z umiarem i używać całych, niekruszonych liści lub łodyg (zbytnio gorzk­nieją), pod koniec przyrządzania (nie go­tując). Jak wskazuje nazwa, fasolowe zie­le, jest znakomitą przyprawą do wszel­kich potraw z roślin strączkowych. Dosko­nale komponuje się z ziemniakami, śle­dziami oraz warzywami konserwowymi.

HERBATKA NA LEPSZE TRAWIENIE
10 g ziela zalać 1 szklanką wrzątku. Taka herbatka ma także działanie przeciwrobacze.