Jeżyna Rubus

Jeżyny należą do najstarszych znanych nam owoców, ich skamieniałość zna­leziono w wykopaliskach pochodzących z czasów prehistorycznych. Współ­czesna medycyna potwierdza mądrość Dioskuridesa, który leczył odwarem z liści jeżyny: liszaje, wrzody, egzemy i ropiejące rany. Jeżyna ma podwójne oblicze: przejrzała działa przeczyszczająco, a niedojrzała odwrotnie. Rosjanie leczą owocami jeżyn stany neurozy klimakteryjnej u kobiet.

Inne nazwy ostrężyna, ożyna, popielica, ostręga, jeżyna sinojagodowa, czarna malina, dziady

Opis
To krzew o pędach łukowato wy­giętych lub ścielących się po ziemi. Nie­które, zwłaszcza amerykańskie gatunki, mają pędy wyprostowane, sztywne. Pędy uzbrojone są zwykle w kolce. Liście u róż­nych gatunków są zarówno sezonowe, półzimozielone, jak i zimozielone. Kwia­ty z reguły są zebrane w grona lub wie­chy. W większości białe lub różowe, czerwone u kilku gatunków amerykańskich. Pręciki i słupki są liczne, wolne. Gatunki europejskie mają kwiaty raczej bez zapa­chu, owadopylne. Jeżyna to właściwie od­miana maliny, różnią się wyłącznie budo­wą owocu. Owoc maliny, jeżeli opadnie, jest w środku pusty, a owoc jeżyny peł­ny. Wynika to z faktu, że pestki w jeżynie są połączone ze sobą i z dnem kwiato­wym, a pestki maliny tylko między sobą. W Polsce występują 63 gatunki tej rośli­ny, stąd wiele jej nazw rodzajowych. Naj­bardziej pospolita jest jeżyna fałdowana. Kwitnie biało lub różowo, rodzi smakowi­te czarne owoce.

Występowanie
Jeżyny rosną zarówno na stanowiskach zacienionych, jak i sło­necznych. Zajmują bardzo różne siedliska: suche, świeże i wilgotne. Większość ga­tunków preferuje siedliska żyzne, zwykle związane z lasami i zaroślami.

Surowiec
W lecznictwie wykorzystu­je się liście, zbierane w pierwszej połowie lata, i owoce, które zbiera się dojrzałe, końcem lata lub na początku jesieni. Su­rowcem leczniczym są także korzenie.

W apteczce
Owoce jeżyny zawierają poza cukrami sporo witamin oraz soli mi­neralnych, liście są natomiast zasobne w garbniki. Jeżyna wpływa na poprawę przemiany materii, ma działanie ściąga­jące, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne i moczopędne. Odwar z liści działa na­potnie; stosowany jest przy przeziębieniu i anginie. Przynosi też ulgę w przypadku nieżytów górnych dróg oddechowych. Je­żyna wykazuje korzystne działanie w le­czeniu: anemii, niedowidzenia zmierzcho­wego oraz rogowacenia skóry. Sok z jeżyn działa orzeźwiająco, zwłaszcza dla re­konwalescentów i chorych. Przy przeziębieniach i grypie działa napotnie i wykrztuśnie.

W kuchni
Jeżyny są kwaśniejsze niż ma­liny, zawierają bowiem więcej kwasu jabł­kowego, a mniej cukru. Zawierają tak­że trwałe barwniki, dlatego też są szeroko stosowane w przetwórstwie i farbiarstwie. Z liści można zaparzyć doskonałą herbatkę. Owoce spożywane na surowo, a także wina i soki ze świeżych owoców, mają wysoką wartość leczniczą i spożywczą. Sok z jeżyn jest nadzwy­czaj cenny, nie tylko z uwagi na walory zapachowo-smakowe, lecz również ze względu na wartości witaminowe i odżywcze. Sokiem z jeżyn można za­barwiać inne soki jasne - jabłkowe, gruszkowe, czereśniowe czy agrestowe.