Dziewanna wielokwiatowa Verbascum thapisforme Scharad

Już w XVI wieku Marcin Siennik, w jednym z pierwszych polskich herbarzy, napisał: wódka z kwiecia tych roślin chroni przed czarami i złe duchy odpę­dza. Syreniusz zalecał proszek z korzenia lub korzeń warzony na płuca i przy biegunce, a na febrę czterodniową sok z korzenia z małmazją (słodkim, aro­matycznym winem o ciemnej barwie, wyrabianym w okolicach miasta Malvasia na Peloponezie). Przy bólu zęba miało pomagać trzymanie korzenia dzie­wanny w ustach, na brodawki sok z rośliny, a na stany zapalne oczu wywar. Najczęściej stosowano jako medykament napary (herbatki) z kwiatów dzie­wanny oraz odwary i maści z nasion rośliny. W medycynie ludowej do dnia zisiejszego leczy się naparami choroby płucne, a dyzenterię i biegunkę le­watywami z naparu kwiatowego.

Inne nazwy dziewanna lekarska dziewina, szabla, gorzygrot, knotnica polna lub leśna, kędzierzawica, królew­ska świeca

Opis
Roślina dwuletnia. Łodyga prosta sięgająca 200 cm, pokryta żółtawym kut­nerem. Karbowane lub wrębne liście od­ziomkowe z ogonkami prawie dwukrotnie dłuższymi od blaszki, pokryte gęstym kutnerem. Kwiaty żółte, zebrane w długie grono przypominające kłos. Owocem jest torebka. Kwitnie od lipca do września.

Występowanie
W Polsce występuje po­spolicie na stanowiskach ruderalnych, na­słonecznionych wzgórzach i zboczach, su­chych pastwiskach oraz przy drogach. Preferuje gleby piaszczyste lub kamieni­ste. Spotykana prawie w całej Europie, północnej Afryce i Ameryce. Z powodze­niem można ją uprawiać nawet w wyjało­wionych przydomowych ogródkach. Rośli­na wydziela przyjemny miodowy zapach, który przyciąga pszczoły.

NALEWKA NA KWIATACH DZIEWANNY
3 duże garście kwiatów zalać w naczyniu 1/4 I alkoholu 40%. Naczynie szczelnie zamknąć i odstawić na tydzień w ciemne, ale cieple miejsce. Od czasu do czasu mieszać. Po tygodniu przefiltrować, zlać do butelek i stosować po 3 dniach. Stosowanie: W razie kataru lub grypy zażywać 20-30 kropli 2-3 razy dziennie, najlepiej w połączeniu z ciepłym mlekiem i miodem. Dzieciom do lat 16 podawać tylko 10 kropli. Przy katarze można kilka kropli takiej nalewki wpuścić do nosa. Do nacierania nalewkę stosuje się także przy nerwobólach, bólach reumatycznych, gośćcowych, bólach stawów i mięśni oraz wywołanych zapaleniem korzonków nerwowych lub przeziębieniem.

Surowiec
Zbiera się tylko żółtą koronę kwiatu, która łatwo daje się wyjąć z kie­licha kwiatowego. Należy robić to ostroż­nie, gdyż pogniecione płatki korony czer­nieją. Surowiec zbiera się w dni suche, naj­lepiej o poranku. Wysuszony, łatwo chło­nie wilgoć, ciemnieje i traci właściwości lecznicze, dlatego trzeba go przechowywać w szczelnie zamykanych pojemnikach.

W apteczce
Kwiaty dziewanny zawiera­ją saponiny, związki flawonoidowe, śluzo­we, żółte barwniki, olejek lotny, węglowo­dany, związki tłuszczowe i kwas jabłkowy. Dzięki właściwościom rozpuszczania ślu­zu w oskrzelach mają działanie wykrztuśne. W medycynie, zarówno ludowej, jak i ofi­cjalnej, dziewanna zalecana jest przy scho­rzeniach górnych dróg oddechowych, jak ka­szel, chrypka czy astma oskrzelowa, a także w zaburzeniach przewodu pokarmowego, przy kolce żołądkowej i jelitowej. Zewnętrz­nie wykorzystuje się ją do okładów na opa­rzenia, stłuczenia, w stanach ropnych skó­ry (pryszcze, krosty) oraz w nerwobólach. Napary z suszonych kwiatów to doskonałe płukanki przy anginie i silnej chrypce.