Czosnek pospolity Allium sativum

Pitagoras nazwał go królem wszystkich przypraw. Hipokrates i Galen zwracali uwagę na jego profilaktyczne i terapeutyczne właściwości. Ten pierwszy zalecał czosnek przede wszystkim jako środek moczopędny, pobudzający krwawienia miesięczne stymulujący czynności przewodu pokarmowego oraz toksyczne działanie przy wszelkiego rodzaju ukąszeniach i ukłuciach przez owady. Średniowiecze zastosowało czosnek do leczenia epidemii i... zwalczania wampirów. W okresach epidemii, jak wcześniej w Egipcie, noszono głów­ki czosnku jako amulety chroniące przed zakażeniem.

Inne nazwy białe ziele, czosnek domo­wy, czosnek kuchenny, czosnek siewny, czosnek ogrodowy

Opis
Roślina wieloletnia, w uprawie jako jednoroczna lub dwuletnia. Osiąga od 20 do 100 cm wysokości, wykształ­ca podziemną cebulę. Łodyga formuje się w postaci tzw. piętki w cebuli podziem­nej i obłego głąbika zakończonego kwia­tostanem w czasie kwitnienia. Cebu­la podziemna złożona jest z kilku—kilku­nastu cebulek (zwanych ząbkami). Kwia­tostanem jest pozorny baldach. Kwitnie w zależności od okresu posadzenia.

Występowanie
Jest warzywem, przy­prawą i rośliną leczniczą, uprawianą po­wszechnie w każdym ogródku. Czosnek pospolity pochodzi ze stepów Azji Środkowej. 5000 lat temu zawędrował do Egiptu, a stamtąd do Europy i pół­nocnej Afryki, z czasem trafił na inne kontynenty.

Surowiec
Posadzony jesienią, zbiera się w lipcu, sadzony wiosną - w sierpniu lub wrześniu. Zbiór przeprowadza się, gdy 50% roślin ma złamany szczypior.

W apteczce
W czosnku występuje ole­jek eteryczny, produkt rozpadu enzyma­tycznego alliny, którego głównym skład­nikiem są siarczki allilu i allicyna. To sil­nie działający nietrujący środek odkaża­jący. Dociera do wszystkich naszych tka­nek, co czujemy w naszych łzach, pocie czy moczu. We współczesnej medycynie czosnek to wspaniały środek na wzmoc­nienie. Oczyszcza krew, obniża ciśnienie tętnicze krwi i poziom cholesterolu, reguluje trawienie. Poprawia przemianę ma­terii, działa dezynfekująco, przeciwmiażdżycowo, zapobiega bowiem odkładaniu się w ścianach naczyń złogów cholestero­lu. Poprawia przemianę tłuszczów w or­ganizmie. Działa pobudzająco na żołą­dek i wątrobę, zwiększa ilość wytwarza­nego soku żołądkowego i żółci; skuteczny na kolki i bóle brzucha. Jest składnikiem wielu leków przeciwkaszlowych, łagodzi objawy astmy.

W kuchni
O zastosowaniu czosnku w kuchni można napisać książkę. W tym miejscu warto poświęcić kilka uwag spo­sobom jego obierania. Po odcięciu zdrew­niałej części od korzenia należy uderzyć ząbek otwartą dłonią lub płaską stro­ną noża, co pozwoli z łatwością zdjąć łu­pinkę. Posiekany czosnek najlepiej wy­mieszać z solą. Bardzo pomocny jest wyciskacz, praska do czosnku, w którym umieszczamy ząbek w łupince, odcinając jedynie część od korzenia. Łupinkę wyj­muje się w całości, co ułatwia oczyszcze­nie wyciskacza.

WARTO WIEDZIEĆ
Papirusy Ebersa, manuskrypt z XVI w. p.n.e., zawiera opis 22 preparatów leczniczych na bazie czosnku. Znacznie później Pliniusz skatalogował tylko 61 leków czosnkowych.
Według arabskiej legendy czosnek wyrósł w odcisku jednej łapy szatana, a cebula w drugiej, kiedy ten dał drapaka z raju.